SHPORA.net :: PDA

[ Back ]

1)Құрамына қарай:

1)Дара с.е.-бір ғана түбірден (негізгі не туынды) тұрады.

2)Күрделі с.е.-кемінде екі сөзден тұрады.

2)Мағынасына қарай:

1)Есептік с.е.-нақты санды білдіреді.(қанша?неше?)Күрделі с.е. әр сыңары бөлек

жазылады.

2)Реттік с.е.-реттік қатарын білдіреді.(нешінші?)

Р.с.е. араб цифрімен берілсе, дефис қойылады. С.е. рим цифрімен берілсе дефис

қойылмайды. Күн,жыл аттарымен тіркескен р.с.е. кейін дефис қойылмайды.

3)Жинақтық с.е.- жинақталған санын білдіреді. (нешеу?)

4)Болжалдық с.е.- шамамен болжамдап көрсетеді. (қанша?неше?қай шамалы?) Б.с.е

цифрмен берілсе, қосымша дефис арқылы жазылады. Б.с.е. қосарланып келгенде дефис

жазылады. Б.с.е. жасайтын шамалы, шақты т.б. сөздері здері тіркескен сандармен

бөлек жазылады.

5)Топтау с.е.-санын топтап көрсетеді. (нешеден?) Ш.септігі арқылы жасалады.

Қосарланып айтылған т.с.е. дефис арқылы жазылады.

6)Бөлшектік с.е.-бөлшектік санын білдіреді. (қанша?неше?)

Сан есімнің сөйлемдегі қызметі:

1)Анықтауыш

2)Баяндауыш-сөйлем соңында жіктеліп не заттанып келсе.

3)Толықтауыш-заиианып келсе.

4)Бастауыш-заттанған с.е. а.септігінде тұрса.

5)Пысықтауыш-етістіктің алдынан келіп, істің мөлшерін білдірсе.

Есімдік.

1)Мағынасына қарай:

1)Жіктеу-белгілі бір жақ түрінде:мен,сен, сіз,ол,біз,сендер, сіздер,олар.

2)Сілтеу-нұсқау,көрсету мағынасында:сол,мынау,аналар,міне.

3)Сұрау-жауап алу не сұрау мағынасында:кім,не,неше,қайда,неге.

4)Өздік-өз сөзі

5)Жалпылау-жалпылау,жинақтау мақсатында: барлық,бәрі,күллі,барша,тегіс.

6)Белгісіздік-жорамалдап, тұспалдап

көрсетуі:кейбіреу,қайсыбір,әлдеқайда,әлдеқашан,әлдене.

7)Болымсыздық-болымсыздық мағынамында:

ешкім,ешқайда,ешбір,ешқашан,ештеңе,дәнеме.

Есімдіктің сөйлемдегі қызметі:

1.Бастауыш-а.септігінде

2.Баяндауыш-жіктеліп не заттанса.

3.Толықтауыш-і. Септігінен басқа септіктерде тұрса.

4.Анықтауыш-ілік септігінде болса.

5.Пысықтауыш-мекен,мезгіл мағыналарында қолданса.